CZY POLKI I POLACY SĄ ŚWIADOMI ZMIANY KLIMATU?

Znajomość zagadnień z zakresu zmiany klimatu wymaga szerokiej, interdyscyplinarnej wiedzy. Wiedza ta wykracza poza sztywne ramy nauk ścisłych, takich jak biologia czy fizyka, przenikając się ze znajomością nauk humanistycznych, w tym socjologii, psychologii, a także historii kultury.

Podstawą świadomości o zmianie klimatu nie jest jednak znajomość procesów klimatotwórczych, a umiejętność poszukiwania rozwiązań i odpowiedzi na palące problemy. Daje nam ona bowiem narzędzia do wpływania na rzeczywistość oraz poczucie bycia częścią przemian zachodzących na świecie. Nauczanie o rozwiązaniach jest jednak trudne – nie wystarczy jedynie przekazywać prostych reguł, jednotorowych odpowiedzi, należy rozwijać krytyczne myślenie, dyskutować i kreować burzę mózgów i wymianę myśli.  

Jednym z problemów w zakresie kryzysu klimatycznego jest bardzo powierzchowna wiedza. Skupiamy cały wysiłek na kwestiach pobocznych, jak segregacja odpadów, a zapominamy o tych najbardziej palących, takich jak konieczność odejścia od paliw kopalnych.  

Nie bez znaczenia pozostaje tu także dezinformacja, kreowana często w sposób bardzo subtelny i trudny do wyłapania – np. poprzez popularyzację akcji sadzenia drzew, przeceniamy ich wpływ na redukcję klimatu, jednocześnie dając poczucie sprawczości i spełnienia. Ponownie doprowadza to do złudnej świadomości społeczeństwa, przekierowując całą uwagę z tematów ważnych na te mniej istotne. Częścią edukacji klimatycznej powinno być więc rozwijanie umiejętności odróżniania wiedzy od wprowadzających w błąd informacji, a także nauka krytycznego podejścia do mediów i marketingu produktów.  

Czy zatem Polacy mają odpowiednią wiedzę nt. kryzysu klimatycznego i sposobów przeciwdziałania zmianie klimatu?  

Zgodnie z raportem „Ziemianie atakują” opublikowanym w 2019 r. przez Kantar, we współpracy z UN Global Compact Network Poland i Lata Dwudzieste, ponad 72% ankietowanych wykazała niepokój w związku z dostrzeganymi zmianami w środowisku naturalnym. W kolejnym roku, badania przeprowadzane na potrzeby tego samego raportu wskazały jeszcze wyższy odsetek – 78%. Można więc wywnioskować, że jako naród zdajemy sobie dobrze sprawę z kryzysu klimatycznego. Czy jednak faktycznie coś o nim wiemy i rozumiemy na czym on polega?   

Badanie to ponownie wskazuje na nieumiejętność wyróżnienia działań priorytetowych na rzecz ochrony klimatu. Polki i Polacy, w swoich codziennych wyborach skupiają się przede wszystkim na kwestii odpadów i zanieczyszczeń. Powstaje tu więc niespójność ze wskazaniami panelu ekspertów projektu „Ziemianie atakują”, podkreślającymi problem katastrofy klimatycznej i środowiskowej jako kluczowych dla ludzkości. Co powoduje odmienne opinie ekspertów i społeczeństwa? Prawdopodobnie nasycenie mniej istotnymi tematami w przekazach medialnych oraz brak adekwatnej edukacji klimatycznej w polskich szkołach, która pozwalałaby na krytyczną ocenę tych przekazów.  

Problem nie tkwi jednak jedynie w obieraniu nieodpowiednich priorytetów. Autorzy raportu sprawdzili nasze ogólne obeznanie w tematach klimatu i środowiska. Przeprowadzili klasówkę, w trakcie której uczestnicy i uczestniczki mogli_ły najpierw sami_e ocenić swoją wiedzę, a następnie wypełnić test, który tę wiedzę faktycznie weryfikował. Niestety wyniki nie były optymistyczne. Polki i Polacy ocenili swój zasób informacji zaledwie na 3 z plusem. Co więcej, test pokazał, że z naszą świadomością jest jednak jeszcze gorzej – jego średni wynik wśród ankietowanych to 2 z plusem. Z dużym trudem zaliczyliśmy go jako społeczeństwo. 

Czy wiedza ma jednak aż tak duże znaczenie? 

Wysoka świadomość i kompleksowa wiedza nt. zmiany klimatu ma duży wpływ na nasze codzienne wybory, jak wskazuje raport „Ziemianie atakują”. Okazuje się, że nie straszenie katastrofą klimatyczną, a znajomość procesów klimatotwórczych, pomaga nam dostrzec tzw. „pełny obraz sytuacji”. Osoby, które wykazały się wysoką wiedzą w badaniach, równie chętnie deklarowały gotowość do wyrzeczeń w swoim życiu na rzecz klimatu i środowiska. Co więcej, analiza Lat Dwudziestych dla European Climate Foundation pokazała, że poziom wiedzy ma znaczenie także w transformacji biznesu – kadra częściej obarczała ustawodawcę obowiązkiem zadbania o odpowiednie działania, niż poszukiwała rozwiązań wewnątrz własnych struktur.  

Artykuł ten jest podsumowaniem rozdziału I: Świadomość klimatyczna – stan wiedzy o klimacie w polskim społeczeństwie, będącego częścią raportu „Edukacja Klimatyczna w Polsce 2021”. Po więcej zapraszamy tutaj: Raport „Edukacja klimatyczna w Polsce”